​

Soorten noodverlichting

In de normen wordt noodverlichting in verschillende soorten onderverdeeld:

1.) Stand-by-verlichting (ook wel: vervangingsverlichting)
Vervangingsverlichting is volwaardige verlichting die inschakelt bij stroomuitval en zorgt ervoor dat normale activiteiten onder zo goed als ongewijzigde omstandigheden kunnen worden voortgezet. Hierbij gelden niet in de eerste plaats veiligheidsmotieven, maar technische of economische argumenten.

2.) Noodevacuatieverlichting
Noodevacuatieverlichting geldt als voorziening voor mensen die vanwege een calamiteit en daaropvolgende stroomuitval direct een locatie moeten verlaten of – voordat ze weg kunnen – eerst nog een (gevaarlijk) proces moeten afsluiten.

Noodevacuatieverlichting kan worden onderverdeeld in:

• Vluchtrouteverlichting
  Vluchtrouteverlichting zorgt ervoor dat vluchtwegen en eventuele obstakels op de route goed zijn te herkennen, zodat een gebouw op een veilige manier kan worden verlaten.
  Armaturen voor vluchtrouteverlichting moeten na het uitvallen van de stroom binnen 15 seconden minimaal de gewenste
  lichtsterkte kunnen produceren. In ruimten met een verhoogd risico geldt hiervoor zelfs een tijdsbestek van 0,5 seconde. De kleurweergave-index (Ra) van een lichtbron moet minimaal 40 bedragen. Anders kunnen mensen de groene veiligheidskleuren van de vluchtroute onvoldoende goed herkennen.
• Vluchtrouteaanduiding
  Vluchtrouteaanduiding markeert de vluchtroute, is permanent verlicht en is te herkennen aan pictogrammen en kleuren waaruit blijkt hoe een gebouw of bouwwerk kan worden verlaten. De betreffende pictogrammen en kleuren worden in detail beschreven in de norm NEN-EN-ISO 7010.
  Als het gaat om de vluchtrouteaanduiding, dan moeten armaturen binnen 15 seconden na de stroomuitval aan vastgestelde zichtbaarheidseisen voldoen. Deze luiden als volgt:
  – De kleuren zijn conform ISO 3864.
  – De luminantie van elk deel van de veiligheidskleur bedraagt minimaal 2 cd/m2
  – De verhouding tussen de maximale en de minimale luminantie binnen zowel het witte gedeelte als de veiligheidskleur is niet groter dan 10:1.
  – De verhouding van de luminantie Lwit tot de luminantie Lveiligheidskleur mag niet kleiner zijn dan 5:1 en niet groter dan 15:1.
• Anti-paniekverlichting
  De anti-paniekverlichting stelt mensen bij calamiteiten in staat een plaats te bereiken vanwaar ze verder gebruik kunnen maken van een vluchtroute.
  Deze noodverlichting wordt bereikt middels een horizontale verlichtingssterkte van minstens 0,5 lux op de vloer, zodat mensen de vluchtroute veilig kunnen bereiken. De 0,5 lux geldt niet in een randzone van 0,5 m van het gebied.
• Verlichting voor werkplekken met verhoogd risico
  Verlichting voor werkplekken met verhoogd risico is er voor de veiligheid van personen die als onderdeel van hun werk verantwoordelijk zijn voor (gevaarlijke) processen of in een gevaarlijke situatie kunnen komen te verkeren. De verlichting stelt hen in staat een juiste afsluitprocedure uit te voeren, zodat de veiligheid van andere mensen in het gebouw niet in het geding komt. Voor noodverlichting van werkplekken met een verhoogd risico geldt: een minimale verlichtingssterkte van 15 lux op de vloer en minimaal 10 procent van de normale verlichtingssterkte.

Arbowetgeving

Onderdeel van de Arbowet is het Arbeidsomstandighedenbesluit. Hierin zijn diverse Europese richtlijnen opgenomen die de veiligheid en gezondheid op de werkplek centraal stellen. Ten aanzien van noodverlichting gaat het om ‘Minimum voorschriften inzake veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaatsen’ en ‘Minimum voorschriften veiligheid en gezondheidssignalering op het werk (Richtlijn nr. 89/654/EEG en nr. 92/58/EEG)

Volgens de Arbowet is de werkgever verantwoordelijk voor de veiligheid van medewerkers, bezoekers en leveranciers. Zo moet de werkgever zorgen dat er vluchtroutes en nooduitgangen zijn. Noodverlichting behoort tot de voorzieningen die noodzakelijk zijn om veilig gebruik te maken van de vluchtroutes en nooduitgangen.

Op Arboportaal van het ministerie van SZW is meer informatie te vinden over de Arbowetgeving, alsmede links naar de volledige wetteksten.

Bouwbesluit

In het bouwbesluit staan – in de vorm van functionele- en prestatie-eisen – de minimale bouw- en gebruiksvoorschriften met betrekking tot veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu. Het Bouwbesluit definieert ook eisen voor noodverlichting. In het Bouwbesluit staat dat de eigenaar van een gebouw verantwoordelijk is voor de veiligheid in een gebouw.

Op bouwbesluitonline kunt u het bouwbesluit digitaal raadplegen.

Het document is ook te downloaden op de website van de rijksoverheid

NEN normering

Hieronder volgt een kort overzicht van normen die betrekking hebben op noodverlichting:

NEN-EN 1838: Toegepaste verlichtingstechniek – Noodverlichting
In deze norm staan de lichttechnische voorschriften waaraan noodverlichting in gebouwen moet voldoen. De norm moet worden gelezen in samenhang met het meest recente Bouwbesluit en de Arbowet. Waar deze regelgeving noodverlichting verplicht, stelt NEN-EN 1838 concrete en heldere eisen aan de omstandigheden en verantwoordelijkheden bij de inrichting van een noodverlichtingsinstallatie.

NEN 1010: Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties
Naast technische uitvoeringseisen benoemt NEN 1010 specifieke eisen voor medisch gebruikte ruimten.

NEN-EN-ISO 7010: Grafische symbolen – Veiligheidskleuren en -tekens – Geregistreerde veiligheidstekens
Deze norm beschrijft de veiligheidssymbolen en –kleuren, waaronder het wereldwijd gangbare en geaccepteerde pictogram voor vluchtrouteaanduiding.

Begin 2013 is de Nederlandse norm NEN 6088 vervalen en opgegaan in de NEN 3011, die op zijn beurt verwijst naar de NEN-EN-ISO-7010.

NEN-EN 50172: Noodverlichtingsystemen voor vluchtwegen
In deze norm staan voorschriften over noodverlichting, het ontwerpen van een noodverlichtingsinstallatie, de keuze voor een systeem, het onderhouden ervan en het vastleggen van informatie. In de norm staan veel verwijzingen naar NEN-EN 1838 (zie eerder in dit overzicht) en de productnorm voor verlichting NEN-EN-IEC 60598-2-22 (zie verderop in dit overzicht).

NEN-EN 50171: Noodverlichtingsystemen met centrale voeding
Deze norm definieert de algemene eisen voor centraal gevoede noodverlichtingsystemen. De opbouw en aanleg van systemen zijn uitgebreid beschreven.

NEN-EN-IEC 60598-2-22: Bijzondere eisen – Verlichtingsarmaturen voor noodverlichting
In deze norm zijn de eisen vastgelegd waaraan noodverlichtingarmaturen moeten voldoen. Geaccrediteerde keuringsinstanties zoals DEKRA (voorheen KEMA) gebruiken de norm als uitgangspunt.

NEN 2443: Parkeren en stallen van personenauto’s op terreinen en in garages
De in deze norm beschreven eisen komen overeen met die van de bovengenoemde NEN-EN 1838 en die van het Bouwbesluit 2012.